پیپت، یکی از ابزار های پرکاربرد در آزمایگشاه ها به شمار می‌رود. تکنیک های زیادی برای استفاده از پیپت ارائه شده اند که هرکدام، مناسب موقعیتی خاص هستند. تکنیک ها و روش های ضعیف می‌توانند تا حد زیادی دقت و علمکرد آزمایش را کاهش دهند. از آن جا که دقت آزمایش (خصوصا وقتی با مقادیر کمی از مایعات سروکار دارید) بسیار مهم است، ارزش این را دارد که روش های استفاده بهتر و موثر تر از پیپت را بیاموزید تا اطمینان حاصل کنید که تا حد کافی کارآمد و دقیق هستید. در این مطلب، ما لیستی از ده تکنیک برتر برای استفاده از پیپت آزمایشگاهی را گردآوری کرده ایم تا در دستیابی به بهترین نتایج در آزمایش ها به شما کمک کنند.
اهمیت سر سمپلر (pipette tip) در استفاده از پپیت
اولین و احتمالا بارزترین نکته این است که اطمینان حاصل کنید که سر سمپلر پیپت سالم است و از سر سمپلر مناسب استفاده میکنید. سر سمپلر نامناسب می‌تواند دقت آزمایش را کاهش دهد. (زیرا در بسیاری از آزمایش ها، اطمینان از حجم دقیق مایع درون پیپت بسیار اهمیت دارد). بنابراین مهم است که پیپتی که استفاده میکنید، سر سمپلر با کیفیت و مناسب داشته باشد. به منظور افزایش دقت آزمایش، سر سمپلر هایی که مقدار کمتری مایع را در خود جای می‌دهند ( یا به عبارت دیگر، احتباس کم دارند)، توصیه می‌شوند.
از قبل خیس کردن پیپت (pre-wetting)
مهم است که شما به دلایل مختلف، نوک پیپت را خیس کنید. این کار، اولا این امکان را به شما می‌دهد تا مواد باقیمانده را از بین برده و از ایجاد آلودگی های متقابل جلوگیری نمائید و ثانیا، رطوبت را افزایش داده و در نتیجه مقدار کمتری از نمونه آزمایشی تبخیر می‌شود. ( زیرا تبخیر شدن نمونه آزمایشگاهی یکی از معضلات کار با مایعات در آزمایشگاه است و ممکن است باعث از بین رفتن قابل توجه نمونه آزمایش شود). برای خیس کردن نوک پیپت قبل از استفاده در آزمایش، حداقل سه بار پیپت را از مایع پر و سپس خالی کنید.
هنگام استفاده از پپیت، پیپت را در زاویه مناسبی در دست بگیرید
یکی از مهم‌ترین نکات هنگام استفاده از پیپت در آزمایشگاه، توجه به زاویه مناسب پیپت هنگام در دست گرفتن آن است. مهم است که اطمینان حاصل کنید که پیپت را هنگام مکش مایع و نیز هنگام آزاد‌کردن مایع، در زاویه درستی نگه داشته‌اید. هنگامی که قصد دارید پیپت را از مایع پر کنید، آن را در زاویه ی نود درجه نگه دارید و هنگامیکه میخواهید مایع درون پیپت را خارج کنید دقت کنید که پیپت زاویه ی 10 تا 45 درجه داشته باشد. نگه داشتن پیپت در زاویه ی صحیح اطمینان حاصل میکند که مقدار مایع موردنظر بطور صحیح از نوک پیپت مکیده شده و هنگام آزاد کردن مایع، تمام مایع بدون اینکه هیچ گونه باقیمانده ای در نوک پیپت باقی مانده باشد از آن خارج می‌شود.
خالی کردن مایع درون پیپت
هنگامی که میخواهید مایع درون پیپت را خارج کنید، نوک پیپت را به دیواره ی ظرف فشار داده و یا نوک پیپت را درون مایعی که از قبل در ظرف قرار دارد فرو ببرید و سپس مایع را از پیپت خارج کنید. شما نباید مایع پیپت را مستقیما در هوا تخلیه کنید. زیرا این کار می‌تواند نتایج اندازه‌گیری شما را تحت تاثیر قرار دهد.
استفاده استاندارد از پیپت آزمایشگاهی
اطمینان حاصل کنید که از پیپت در حالت استاندارد استفاده میکنید و به منظور افزایش دقت و صحت نتایج، از روش استاندارد به جای روش معکوس (Reverse Pipetting) استفاده نمائید. روش Reverse Pipetting هنگام کار با نمونه های چسبناک قابل استفاده است. اگر هنگام کار با مایعات معمولی از روش معکوس استفاده کنید، پیپت تمایل به مکش بیشتر از حجم مطلوب دارد. همچنین اگر هنگام کار با مایعات چسبناک از روش استاندارد استفاده کنید، پیپت، حجم کمتری نسبت به حجم مطلوب و موردانتظار را در خود جای می‌دهد.
توجه به دمای محیط هنگام استفاده از پیپت
باور کنید یا نه، دما احتمالا مهم‌ترین عاملی است که می‌تواند بر عملکرد پیپت ها تاثیر بگذارد. مشخصاتی که برای پیپت ها ارائه می‌شوند معمولا بر اساس شرایط آزمایش در دمای اتاق ( یعنی دمای 20 تا 25 درجه سانتیگراد ) تعیین می‌شوند. اگر آزمایش و عملیات استفاده از پیپت در دمایی خارج از این محدوده انجام شود، می‌تواند بر میزان مایعی که پیپت می‌تواند در خود جای دهد و به تبع آن، بر نتایج آزمایش اثر بگذارد.
توجه به ارگونومی هنگام استفاده از پیپت
افرادی که به‌طور مکرر از پیپت استفاده می‌کنند ممکن است دچار مشکل “صدمات مکرر کشیدگی” (Repetitive Strain Injury یا اختصارا RSI) شوند. این صدمات، هنگامیکه یک تمرین بدنی بیش از حد انجام شود، رخ می‌دهند. RSI ناشی از استفاده مکرر از پیپت ها باعث ایجاد آسیب جدی در عظلات و مفاصل می‌شود. موثرترین روش برای جلوگیری از این‌گونه RSI، استفاده از پیپت ارگونومیک و تمرکز روی تکنیک های مناسب استفاده از پیپت است. طراحی پیپت می‌تواند تاثیر بسزایی در راحتی و ایمنی کاربر داشته باشد. هنگام خرید پیپت، به ارگونومی پیپت توجه کرده و طراحی موردنظر خود را پس از بررسی ارگونومی خرید کنید. اگر پیپت به درستی طراحی شده باشد، امکان قرارگیری دست و مچ بصورت خنثی را فراهم میکند. در اینجا برخی از جنبه های طراحی پیپت مورد بررسی قرار گرفته است:
الف) تعادل : بدنه ارگونومیک با توزیع وزن بطور مناسب، بیشترین راحتی را برای استفاده از پیپت به مدت طولانی فراهم میکند.
ب) راحتی : اگر بدنه پیپت به درستی طراحی شده باشد، افراد با اندازه دست های گوناگون، به راحتی از آن استفاده خواهند کرد.
پ) تطبیق پذیری : آیا استفاده از پیپت برای کاربران چپ دست نیز به راحتی کاربران راست دست است؟
ت) پیستون (Plunger) : به دنبال پیستونی باشید که نیاز به فشار کمتری داشته باشد. همچنین، دقت کنید که بدون نیاز به کشش بیش از حد انگشت شست، به پیستون دسترسی داشته باشید.
خارج کننده سر سمپلر
یک خارج کننده سر سمپلر خوب می‌تواند فشار کار روی انگشت شست را تا هفتاد درصد کاهش دهد.
قلاب انگشت (Finger Hook)
یک قلاب انگشتی خوب به دست شما برای کنترل وزن پیپت کمک میکند. هنگام خرید پیپت، به دنبال پیپتی باشید که قلاب انگشتی آن، لرزش دست را کنترل کند.
غوطه وری نوک پیپت
مهم است که هنگام استفاده از پیپت، نوک پیپت را در عمق مناسبی از مایع غوطه ور کنید. بسته به اندزاه/حجم پیپت، عمق غوطه وری مناسب، کمی تغییر میکند. عمق غوطه وری نادرست می‌تواند منجر به اندازه گیری نادرست حجم نمونه شود. همان‌طور که قبلا گفته شد، در هنگام مکش مایع به درون پیپت، سعی کنید پیپت را تا حد ممکن عمودی نگه دارید.
در جدول زیر عمق غوطه وری مناسب بر اساس اندازه / حجم پیپت را مشاهده میکنید:
در پایان، دو نکته مهم درباره استفاده از پیپت را بیان می‌کنیم:
نکته یک: هنگام رها کردن پیستون (Plunger) در طی فرایند مکش، این کار را با حرکتی کنترل شده و به‌طور مداوم و پیوسته انجام دهید تا دقت آزمایش افزایش یابد. فشار موردنیاز بر اساس مایع مکیده شده، تغییر خواهد کرد.
نکته دو: به منظور به حداقل رساندن خطا ها، به این نکته ساده توجه کنید. پس از فرایند آسپیراسیون (aspiration)، در حالیکه مایع هنوز در نوک پیپت (سر سمپلر) است، حدود یک تا دو ثانیه مکث کنید. این امر باعث می‌شود که مایع موجود در سر سمپلر، به بیرون جهش کند و در نتیجه، به مایع درون پیپت، فرصتی برای تثبیت شدن می‌دهد.
به‌کارگیری تکنیک های صحیح هنگام استفاده از پپیت، علاوه بر اینکه به شما در کاهش فشار ناشی از استفاده مکرر از پیپت کمک میکند، بلکه به شما اطمینان می‌دهد که دقت و صحت نتایج آزمایش به طور چشمگیری افزایش پیدا میکند. همچنین، استفاده از این تکنیک ها، به شما کمک میکند که پیپت را در شرایط عالی نگه دارید. پس بهتر است روش های استاندارد عملکردی را برای آزمایشگاه خود تهیه کرده تا همه ی کارکنان از آن ها پیروی کنند و علاوه بر حفظ سلامت خود در استفاده مکرر از این ابزار پرکاربرد آزمایشگاهی، باعث بهبود دقت نتایج آزمایش ها شوند.
