بوتیرومتر

بوتیرومتر (butyrometer) چیست؟

بوتیرومتر یک ابزار اندازه گیری است که برای اندازه گیری میزان چربی شیر یا به طور کلی فرآورده های لبنی استفاده می شود. از متد ژربر (Gerber’s method) برای اندازه گیری میزان چربی با بوتیرومتر استفاده می‌شود.

متد ژربر (Gerber) برای اندازه گیری میزان چربی شیر

روش ژربر شامل جداسازی و اندازه گیری چربی موجود در شیر یا مشتقات آن (ماست، پنیر، بستنی، خامه و …) است. این در سال 1892 ساخته شد و هنوز هم به دلیل سرعت و دقت آن استفاده می‌شود.

مقیاس درصد چربی محصولاتی که این روش برای آنها اعمال می‌شود، بین 0 تا 16 درصد چربی است.

شیر یا همه ی مشتقات آن، به هر حال درصدی چربی دارند، بنابراین با استفاده از بوتیرومتر ژربر، می‌توانیم ارزیابی کنیم که آیا میزان چربی موجود در شیر یا مشتق آن، واقعی است و یا به آن چربی های گیاهی اضافه شده است. برای هر نوع شیر و مشتقات آن، بسته به محدوده چربی تعیین شده برای آن نوع غذا، انواع مختلف بوتیومتر در بازار وجود دارد. بنابراین بوتیرومتر های مختلفی برای شیر، پنیر، ماست و …  وجود دارد.

نحوه کار بوتیرومتر به چه صورت است؟

به منظور اجرای متد ژربر، به ابزار و مواد زیر نیاز داریم:

1. سانتریفیوژ با گرمایش
2. دستگاه بن ماری با دمای قابل تنظیم حداقل ۱۰۰ درجه سانتیگراد
3. اسید سولفوریک ۹۰ درصد
4. آمیل الکل
5. پیپت
6. بوتیرومتر (که با توجه به نوع ماده مورد آزمایش، نوع آن فرق می‌کند)

فرایند متد ژربر به ترتیب زیر است:

1. ۱۰ میلی لیتر اسید سولفوریک ۹۰ درصد را در قسمت پایینی بوتیرومتر قرار دهید. بوتیرومتر را در حالت عمودی نگه دارید.
   
2. با استفاده از یک پیپت، ۱۱ میلی لیتر شیر اضافه کنید تا یک لایه شیر روی اسید سولفوریک اضافه شده قبلی قرار بگیرد.
3. یک میلی لیتر آمیل الکل اضافه کنید.
4. یک درپوش در دهانه بوتیرومتر قرار دهید، سپس باید آن را در حوله ای پیچیده و به شدت تکان دهید اجزای نمونه با هم مخلوط شوند. علت توصیه به استفاده از حوله، گرمازا بودن واکنشی است که در بوتیرومتر رخ می‌دهد.
   
5. بوتیرومتر را به مدت ۱۰ دقیقه در بن ماری (حمام آب) در دمای ۶۵ درجه سانتیگراد قرار دهید.
6. سپس،‌ بوتیرومتر را به مدت ۲ دقیقه در سانتریفیوژ ۶۵ درجه سانتیگراد (با سرعت ۱۱۰۰ دور در دقیقه) قرار دهید.
7. بوتیرومتر را به مدت ۵ دقیقه دیگر در ۶۵ دمای  درجه سانتیگراد در یک قفسه داخل حمام‌آب بن ماری و در حالت عمودی قرار دهید.
8. در این مرحله، درصد چربی به طور مستقیم بر روی مقیاس قسمت بالایی لوله بوتیرومتر، پس از خارج کردن آن از سانتریفیوژ خوانده می‌شود. هنگام خواندن عدد بوتیرومتر، همیشه باید مقدار کمتری از خطی که منیسک روی آن قرار دارد بعنوان عدد بوتیرومتر در نظر گرفته شود. به خواندن توجه کنید.