پیپت آزمایشگاهی، یک لوله ی شیشه ای یا پلاستیکی کوچک است که برای انتقال مایعات از یک ظرف به ظرف دیگر، به کار میرود. پیپت ها از ابزار های متداول آزمایشگاهی به حساب میآیند و کاربرد های زیادی دارند. در این مطلب قصد داریم به طور مختصر با این ابزار آشنا شویم، تاریخچه ی آن را بشناسیم و هدف استفاده از آن را دریابیم. با ما همراه باشید.
تاریخچه پیپت ها
پیپت ها از قرن هجدهم میلادی، دورانی که شیمی دانی به نام Francois Descroizilles از آن ها برای مطالعات مربوط به سنجش اسید و باز ها استفاده کرد، وجود داشته اند. بعدها دانشمندی به نام گی-لوساک، اصلاحاتی بر روی پیپت انجام داد و عملکرد آن را بهبود بخشید.
چند سال بعد، زیست شناس فرانسوی لوئیس پاستور ، که فرآیند پاستوریزاسیون را اختراع کرد ، پیپت های پاستور را ایجاد کرد تا نمونه ها بدون آلودگی منتقل شوند. تا دهه 1950 میلادی، تغییرات کمی در این ابزار پرکاربرد آزمایشگاهی صورت گرفت. در آن زمان، تکنسین ها به جای استفاده از پوار بالای پیپت، از دهان خود برای کشیدن مایع به داخل پیپت استفاده میکردند. این روش استفاده خطرات زیادی داشت زیرا ممکن بود مواد شیمیایی وارد دهان تکنسین بشود. بعنوان مثال این کار باعث شد که باسیل های حصبه بطور تصادفی وارد دهان یک پزشک شود.
در دهه 1950، دانشمندی به نام هاینریش شنیتگر (Heinrich Schnitger)، یک سیستم پمپ پیستونی را ابداع کرد که میتوانست حجم های کم و دقیق مایع را وارد پیپت کند. همچنین در دهه 1970، پیپت با حجم قابل تنظیم و سپس پیپت های چندکاناله معرفی شدند.
انواع پیپت های آزمایشگاهی
همانطور که گفته شد، پیپت ها از شیشه یا پلاستیک ساخته شده و برای انتقال مقادیر معین و قابل اندازه گیری از مایعات به کار میروند. آن ها به گونه ای طراحی شده اند که یا حجم مشخصی از مایع را در خود جای دهند (To Contain یا اختصارا TC) و یا حجم مشخصی از مایع را تحویل دهند (To Deliver یا اختصارا TD). تولیدکننده، نوع پیپت از لحاظ TC یا TD بودن را بر روی پیپت چاپ میکند. پیپت های TC دارای یک حجم مشخص هستند اما حجم دقیقی از مایع را تحویل نمیدهند. ولی پیپت های TD، حجم دقیقی از مایع را تحویل میدهند.
پیپت های حجمی (پیپت حبابدار)
پیپت های حجمی، یک حجم از پیش تعیین شده مایعات را منتقل میکنند. این نوع از پیپت ها شکل خاصی دارند و بصورت یک شافت لوله مانند بوده که در وسط آن یک مخزن کوچک قرار دارد. این نوع پیپت ها را پیپت حبابدار هم مینامند. وقتی پیپت را از مایع پر میکنیم، بیشتر مقدار مایع، داخل آن مخزن قرار میگیرد.
برای استفاده از این پیپت ها، یک قطعه لامپ مانند که معمولا از لاستیک ساخته شده، به بالای پیپت وصل میکنیم. این قطعه ، پوار نام دارد. هنگامی که میخواهیم مایع را به داخل پیپت منتقل کنیم، ابتدا پوار را با دست میفشاریم و سپس نوک پیپت را داخل مایع قرار میدهیم. حال برای اینکه مایع به داخل پیپت برود، فشار روی پوار را بر میداریم. به دلیل اختلاف فشاری که بوجود میآید، مایع به داخل پیپت میرود. در حالی که ممکن است کمی ابتدایی به نظر برسد، پیپت های حجمی (حبابدار)، بسیار دقیق هستند. آن ها نسبت به حجم مشخصی کالیبره شده اند و نمی توان از آنها برای اندازه گیری دقیق مقادیر مایع کمتر از ظرفیت مشخص شده استفاده کرد.
پیپت های مدرج و میکروپیپت ها
پیپت های مدرج همانند استوانه مدرج (مزور)، مدرج شده اند و میتوانند حجم های مختلفی را انتقال دهند. پیپت های مدرج با مقیاس های کوچک کالیبره شده اند و اغلب قابل تنظیم هستند. یعنی به کاربر اجازه میدهند که مقدار دقیقی از مایعات را تهیه کند.
میکروپیپت های بسیار دقیق هستند و میتوانند برای انتقال مایعات در حجم های میکرو لیتری به کار روند. این نوع از پیپت، دانشمندان و تکنسین ها را قادر میسازد تا اندازه گیری ها و آزمایش های بسیار دقیقی انجام دهند. نکته قابل توجه درباره این پپیت ها این است که میکروپیپت ها، ابزارهایی با بار فنر (Spring-loaded) بوده و نیاز است که به طور منظم (حداقل سه تا شش ماه یکبار) توسط تولیدکننده و یا با فرایند توزین آب در دمای مشخص، به طور مجدد کالیبره شوند.
پیپت پاستور (Pasteur Pipettes)
این نوع پیپت که نامش از مخترع آن (لوئی پاستور) گرفته شده، شبیه به قطره چکان است و میتواند برای انتقال مقدار کم از مایعات به کار برود. این نوع پیپت از شیشه یا پلاستیک ساخته میشود و برای استفاده از آن، باید از یک قطعه لامپ مانند که معمولا از لاستیک ساخته شده، در بالای آن نصب شود. از پیپت پاستور ها نمیتوان برای انتقال حجم های مشخص مایعات استفاده نمود. پیپت پاستور، در دو نوع پیپت پاستور شیشه ای و پیپت پاستور پلاستیکی تولید میشود.
نحوه استفاده و تمیزکردن پیپت ها
صرف نظر از نوع پیپت، توجه و دقت، برای استفاده از آن اهمیت زیادی دارد. به خصوص اگر پیپت مورد استفاده، شیشه ای باشد.
هنگام استفاده از آن باید بیشتر دقت کنیم. پس از اینکه مایع را به داخل پیپت انتقال دادید، به آرامی به نوک پیپت ضربه بزنید تا قطرات اضافی مایع بریزد. هنگامی که میخواهید مایع را از پیپت خارج کنید، پیپت را با زاویه 10 الی 45 درجه نگه دارید.
پیپت ها هربار پس از استفاده، نیاز به تمیز کردن دارند تا از آلوده شدن محتویات بعدی، جلوگیری شود. در مورد میکروپیپت ها، در هر بار استفاده، باید از سر سمپلر پلاستیکی جدید استفاده کرد.
پیشنهاد مطالعه: راهنمای جامع استفاده از پیپت آزمایشگاهی