فیلتراسیون،عملیاتی مکانیکی-فیزیکی است که به منظور جداسازی ذرات جامد از مایعات با قرار دادن یک غشای متخلخل که فقط مایعات از آن عبور میکنند،انجام میشود.ذرات جامد بزرگ موجود در مایع،بر روی سطح و همچنین لابلای منافذ فیلتر،به دام می افتند.از کاغذ صافی برای انجام فیلتراسیون استفاده میشود.کاغذ صافی،تکه کاغذی (اغلب به شکل دایره یا برگه ای) است که از خاصیت فیلترپذیری خوب و توانایی بالا در جذب مایعات برخوردار است.
انواع مختلفی از کاغذ صافی در بازار وجود دارد که برای طیف گسترده ای از کاربرد های آزمایشگاهی به کار میرود.انتخاب مناسب ترین کاغذ صافی برای عملیات آزمایشگاهی که قصد انجام آن را دارید،نکته مهمی است.دو نوع مختلف از کاغذ صافی وجود دارد که عموما مورد استفاده قرار میگیرند:کمّی(Quantitative) و کیفی(Qualitative).دقت کنید که دسته بندی کیفی یا کمّی،فقط برای کاغذ های ساخته شده از الیاف سلولز استفاده شده و برای کاغذ های دیگر(بعنوان مثال کاغذ های میکرو فایبر گلاس)به کار نمیرود.
در ادامه درباره هر یک از این دو نوع کاغذ صافی،توضیحات بیشتری ارائه خواهد شد:
کاغذ صافی کیفی(Qualitative filter paper)
کاغذ صافی کیفی درعملیات فیلتراسیون معمول،به منظور تعیین و شناسایی مواد جامد موجود در مایعات،استفاده میشود.به طور کلی از این نوع کاغذ صافی،برای فیلتر کردن محلول در یک آزمایش کیفی استفاده میشود که نیازی به محاسبه کلرید،سولفات و … ندارد.انواع مختلفی از این نوع فیلتر،با توانایی احتباس ذرات(Particle retention) و دبی حجمی(Flow rate) گوناگون،برای استفاده در عملیات فیلتراسیون،در دسترس است.احتباس اسمی(Nominal retention) این نوع کاغذ صافی ها در محدوده 2um تا 20um بوده و ضخامت آن ها نیز در محدوده 150 um تا 320um میباشد.سرعت عملیات تصفیه،به قدرت احتباس و ضخامت کاغذ صافی وابسته بوده و از “خیلی کند” تا “خیلی سریع” متغیر است.میزان خاکستر تولید شده از سوختن این نوع کاغذ صافی،کمتر از 0.13% است.
کاغذ صافی کمّی(Quantitative filter paper)
کاغذ صافی های کمّی،برای تجزیه و تحلیل کمّی و گرانشی (بعنوان مثال برای تعیین مقدار ماده باقیمانده یا رسوب)، که در آن ها رسوب حاصل از تصفیه،بازیابی میشود و همچنین برای فیلتراسیون مکشی(Vacuum Filtration) یا فیلتراسیون تحت فشار،مورد استفاده قرار میگیرند.پس از انجام عملیات فیلتراسیون،کاغذ صافی باید وارد کوره با دمای بالا شود.خاکستر تولید شده از کاغذ صافی کمّی پس از عملیات،کمتر از 0.0009% است.درحین فرایند تولید این نوع فیلتر،به منظور حذف ناخالصی های موجود در الیاف کاغذ،از اسید شویی(شستن خمیر کاغذ با هیدروکلریک اسید و هیدرو فلوئوریک اسید) و شستشو با آب مقطر استفاده میشود.با استفاده از این تکنیک،میتوان کاغذ صافی اشلس(َAshless) با میزان خاکستر کمتر از 0.1 میلی گرم تولید کرد.این میزان خاکستر،به قدری کم است که میتوان آن را در تعادل تحلیلی نادیده گرفت. کاغذ صافی های کمّی اغلب مقاومت بالایی در برابر رطوبت دارند که باعث کارایی بهتر در فرایند فیلتراسیون مکشی و فیلتراسیون تحت فشار میشود.این در حالیست که کاغذ های کیفی،معمولا مقاومت کمتری در برابر رطوبت دارند.هرچند کاغذ صافی های کیفی دارای مقاومت بالا در برابر رطوبت نیز تولید شده اند که برای فیلتراسیون مکشی و تحت فشار،مناسب هستند.در ضمن نمونه هایی از کاغذ صافی کیفی به نام Pre-pleated/folded qualitative filters وجود دارند که نسبت به کاغذ صافی های مسطح،دبی حجمی و ظرفیت بارگزاری(loading capacity) بیشتری دارند.
به طور خلاصه، ویژگی هایی که در انتخاب کاغذ صافی باید به آن ها توجه کنیم عبارت اند از:
1.اندازه ذرات جامدی که قصد خارج ساختن آن ها ازسیال را دارید چقدر است؟
2.آیا کاغذ صافی مقاوم در برابر رطوبت نیاز دارید؟
3.کاغذ صافی با چه اندازه ای نیاز دارید؟(بر حسب قطر کاغذ صافی)
4.آیا میزان خاکستر تولید شده برایتان اهمیت دارد؟
5. آیا برای آزمایش کاغذ صافی در عملیات مورد نظر نیاز به نمونه(Sample) دارید؟