در آزمایشگاه های بیولوژیکی و شیمیایی، برای از بین بردن مقدار کمی از مواد از پیپت استفاده می‌شود. استفاده از پیپت راحت بوده و دقت بسیار بالایی دارد. به لطف پیپت آزمایشگاهی، میزان خطای تجزیه و تحلیل بسیار کاهش یافته است. اما برای استفاده از پیپت باید چکار کرد؟ چطور بطور درست از آن استفاده کنیم تا نتیجه ی دقیقی بدست آید؟ با ما همراه باشید تا بطور جامع درباره ی نحوه ی بکار بردن پیپت در آزمایشگاه صحبت کنیم.
پیپت یک نسخه ارتقاء یافته از لوله های شیشه ای است
استفاده از پیپت برای انتقال مایعات از صد سال پیش بین دانشمندان آزمایشگاهی رواج داشته است. اصطلاح پیپت در زمان های گذشته به معنای لوله ای شیشه توخالی است که با مقیاس 1 تا N در دسترس است. آنها برای استفاده از لوله، آن را درون مایع قرار می دادند و از دهان برای مکیدن استفاده می‌کردند (البته در ابتدا، دانشمندان برای خشک کردن کار از دهان استفاده می کردند). این مکش به آنها غلظت میزان مایعات را نشان می داد. پس از پر کردن مقدار مورد نیاز، انتهای آسپیراسیون را به انگشت شست وصل می‌کردند، سپس لوله را در ظرف دیگری قرار داده و اجازه می‌دادند تا مایع درون پیپت در ظرف دوم جریان یابد. و این بود نحوه انتقال مایعات !
جامعه که پیشرفت کرد، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که کاربرد لوله آسان و بهداشتی نیست و می تواند خسته کننده باشد. بنابراین افکار خود را جمع کردند و به یک نتیجه عالی که امروزه شاهد آن هستیم، رسیدند و آن هم تولد و اختراع پیپت ! در طول زمان پیپت های مختلفی همچون پیپت پاستور و میکروپیپت نیز اختراع شدند.
پیپت و لوله های کاربردی در زمان های قدیم تاثیرات یکسانی دارند، اما با چند تفاوت. این تفاوت ها عبارت اند از:
پیپت :
- دقت بیشتری دارد
- کارایی بالاتری دارد
- ساختار آن پیچیده تر است
- عملکرد آن قدرتمندتر است
- قیمتی بالاتر دارد
اصل کار پیپت
معمولا برای معرفی ابزار های بسیار دقیق باید اصول اولیه و باطنی آن را معرفی کرد، اما اصول و قواعد استفاده از پیپت بسیار ساده است. برای مکش یا تخلیه مایع از پیپت باید پیستون آن را جابجا کنید. به طور کلی پیپت ها به دو نوع تقسیم می شوند: پیپت جابه جا کننده هوا و پیپت دارای پیستون خارجی که غالبا به آن پیپت مخصوص نیز می گویند که دامنه کاربردی نسبتا کمی دارد و برای حذف نمونه هایی با ویسکوزیته بالا از این نوع پیپت استفاده می‌شود.
زمانی که شما پیستون را در پیپت جابه جا کننده هوا فشار می‌دهید، در واقع هوای موجود در قسمت پایینی پیپت را فشار می‌دهید. حالا زمانی که پیپت را به سمت بالا حرکت می دهید، فشار هوا در قسمت پایینی کمتر از فشار هوای خارجی می‌شود. بنابراین قدرت مکش مایع در اثر فشار هوای خارجی به وجود می آید. هوا که خارج شود، مایع وارد می‌شود.
در واقع پیپت دارای پیستون خارجی همان سرنگ است. اگر شما مراحل انجام کار با سرنگ را بدانید، قطعا کار با این نوع پیپت را درک خواهید کرد.
تنظیم دامنه پیپت
پیپت های اولیه فاقد قابلیت تنظیم دامنه و برد بودند که امروزه با نام پیپت ثابت در بازار به فروش می‌رسند. به عنوان مثال، اگر شما یک پیپت 200 میلی لیتری بخرید، حجم مایع منتقل شده در هر سری می‌تواند تنها 200 میلی لیتر باشد. با گذشت زمان، محققان برای استفاده از این نوع پیپت ها در رسیدن به خواسته های خود با سختی مواجه شدند. با وجود اینکه تعداد کاربران این نوع پیپت کاهش یافته است، اما بسیاری از مارک ها در حال تولید پیپت های ثابت هستند.
تقاضا ها که تغییر کرد، نیاز به استفاده از پیپت های قابل تنظیم بیشتر شد. اجازه دهید با یک مثال برای شما توضیح دهم: اگر شما یک پیپت 2000 میکرو لیتر بخرید، این پیپت 4 دنده (50 میکرولیتر، 100 میکرولیتر، 150 میکرولیتر و 200 میکرولیتر) خواهد داشت. به عبارت دیگر این پیپت قادر خواهد بود تا حجم مشخصی از مایعات را بین این چهار دنده انتخاب و منتقل کند. پس عملکرد پیپت قابل تنظیم بسیار راحت تر از پیپت اولیه است. اما با این وجود، پیپت قابل تنظیم دارای دامنه های محدودی است که باز هم نمی‌تواند پاسخگوی تمام نیاز های کاربران باشد. پس این نوع پیپت به عنوان زیر مجموعه پیپت های اولیه قرار می‌گیرد.
به طور کلی دامنه یک پیپت با برچسب گذاری 10% تا 100% مشخص می‌شود. بیایید به یک پیپت 200 ولت فکر کنیم. اگر شما یک پیپت 200 ولت خریداری کنید، آنگاه قادر خواهید بود مایع را در محدوده حجمی 20 الی 200 میلی لیتر منتقل کنید. این امر باعث شده است که استفاده از پیپت برای بسیاری از کاربران آسان باشد. البته باید توجه داشت که هر چه حجم مایع منتقل شده کمتر باشد، در نتیجه دقت پایین می آید.
تعداد کانال های پیپت (پیپت های چند کاناله)
از زمان تولید اولین نسل از پیپت ها تا پیپت های امروزی، پیپت هایی وجود دارند که می‌توانند همزمان تنها یک نمونه مایع را انتقال دهند، که پیپت های تک کانال نامیده می‌شوند. اما با پیشرفت های سریع علوم زیستی، استفاده از پیپت های تک کانال ناکارآمد به نظر می آید. به عنوان مثال، اگر بخواهید یک پلیت یا ظرف آزمایشگاهی 96 خانه ای را پر کنید، (پلیت های 96 خانه ای پلاستیکی همان ظروف آزمایشگاهی هستند که دارای 96 خانه بوده و حجم مشخصی از مایعات را درون خود نگه می دارند.) باید هر 96 خانه را با یک پیپت تک کانال پر کنید.
اگر قصد دارید که هر 96 خانه را ب طور مداوم پر کنید، عملا خسته کننده است !
برای انتقال چندین نمونه مایع در یک عملیات چندین پیپت وجود دارد. یکی از این پیپت ها “Row guns” نامیده می شود. این پیپت دارای چندین کانال (6، 8، 12، 16، 24، 36، 48، 64 و 96) است.
کاربرد پیپت چند کاناله چیست؟
به عنوان مثال یک پیپت 8 کاناله می‌تواند 8 نمونه مایع را به طور همزمان منتقل کند. خرید پیپت های 8 کاناله و 12 کاناله در بین کاربران محبوبیت بیشتری دارد. بنابراین تنها یک سازنده برای پیپت 16 کاناله وجود دارد، زیرا کاربران این نوع پیپت زیاد نیستند.
نکات مهم هنگام استفاده از پیپت
برای استفاده از پیپت ها، ترفندهایی وجود دارد. یکی از رایج ترین مشکلاتی که بسیاری از افراد تازه کار را در استفاده از پیپت ها آزار می‌دهد، نحوه انتخاب دامنه و کنترل عملکرد است. در ادامه با برخی نکات مهم که هنگام بکار بردن این وسیله باید به آنها توجه داشته باشید را با هم بررسی خواهیم کرد.
نصب نوک پیپت
برای شروع کار و استفاده از پیپت ابتدا باید نوک پیپت را نصب کنید. اگر با نوک کوچک و جعبه شکل سروکار دارید، آن را به سمت چپ یا راست تکان دهید، سپس به آرامی (1-2 ثانیه) به سمت پایین فشار دهید یا بچرخانید. اگر با نوک پر حجم یا بزرگ سروکار دارید، آن را به آرامی (به مدت 1-2 ثانیه) در جهت پیپت فشار دهید. اگر این عملیات مهر و موم به درستی انجام نشد، لازم است نوک پیپت و لوله را مورد بررسی قرار دهید.
محدوده انتخابی پیپت آزمایشگاهی
به طور کلی، دامنه های پیپت بین 10% تا 100% موجود است. تجربه های عملیاتی نشان می دهد که بهترین و مطلوب ترین دامنه برای خرید پیپت دامنه های 35% تا 100% است.
کنترل کردن میزان انتقال مایعات
در طول فرآیند انتقال مایعات و استفاده از پیپت باید به تدریج از فشار انگشت شست خود کم کنید تا مایعات به طور مساوی و یکسان تقسیم شوند.
- پیپت آزمایشگاهی قادر است عمق و زاویه آسپیراسیون را کنترل کند:
- عمق مورد نیاز برای فرورفتگی نوک پیپت: عمق آسپیراسیون باید به حدی باشد که حجم پیپت مورد نظر حاصل شود و پیپت تا حد ممکن بتواند دیوار خارجی نوک را در تماس با مایع نگه دارد.
زاویه انتقال مایعات
در حین اجرای عملیات انتقال مایعات، باید پیپت را به صورت عمودی نگه دارید.
زمان انتقال مایع
پس از آزاد شدن انگشت، باید اجازه دهید تا نوک آن به مدت 3 الی 5 ثانیه در مایع بماند، سپس آن را خارج کنید.
ذخیره سازی
بعد از استفاده از پیپت باید آن را در حداکثرترین دامنه تنظیم کنید، سپس آن را آویزان کنید. (برای آویزان کردن آن می‌توانید از یک پایه مخصوص استفاده کنید یا آن را به به یک تیرآهن فلزی صندلی آزمایشگاه وصل کنید.)
